بهرام امیراحمدیان: سفر آقای دکتر پزشکیان به مسکو و نشست دوجانبه با ولادیمیر پوتین، در شرایط بحرانی منطقه خاورمیانه، از اهمیت ویژه ای بر خوردار است. اهمیت این دیدار از آن روست که طرح آتش بس بین اسرائیل و حماس در غزه نیز در حال اجراست.

ترامپ رئیس جمهوریمنتخب ایالات متحده در آستانه ورود به کاخ سفید است. این برهه بسیار حساس تاریخی می تواند تحولات بزرگی بدنبال داشته باشد. دونالد ترامپ قول داده است که با ولادیمیر پوتین بزودی دیدار و در باره آتش بس در جبهه اوکراین مذاکره خواهد کرد، در عین حال سخن از قطع کمک های آمریکا به اوکراین می رود.

رژیم اسد در سوریه فروپاشیده و در لبنان پس از سالهای بحرانی، رئیس جمهوری با کسب اکثریت انتخاب شده و نخست وزیر جدیدی روی کار آمده است. بی سبب نیست که در این برهه ایران و روسیه تصمیم گرفته اند سندی را که مدت ها برای تنظیم آن وقت صرف کرده و هر دو طرف موضوعات مورد نظر خود را در تیم های دیپلماتیک، کارشناسی و اجرایی مورد بررسی قرار داده و سرانجام سند نهایی را برای امضا در سطح سران آماده کرده اند. 

طبیعی است که بر اساس مفاد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، این سند باید در مجلس شورای اسلامی به تصویب نمایندگان برسد. متقابلا در دومای دولتی روسیه نیز به تصویب برسد تا مفاد آن اجرایی گردد. رئیس جمهور اسلامی ایران جناب دکتر پزشکیان در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه در ۲۸ دی ماه ۱۴۰۳ «معاهده مشارکت جامع راهبردی» بین ایران و روسیه» هر دو طرف این سند مهم تاریخی را امضا کردند.

این مورد نشان می دهد که روسیه و ایران با وجود برخی دیدگاه های متناقض در سالهای اخیر(همچون دخالت روسیه در امر کریدور جعلی زنگه زور و حمایت روسیه از امارات متحده عربی مبنی ادعای غیر حقوقی بر مالکیت جزایر سه گانه ایرانی)، فضا هایی هم برای همکاری های دراز مدت ایجاد کرده اند که در دهه قبل نیز این اسناد را امضا و اکنون بدنبال ادامه این همکاری ها هستند. 
اینگونه معاهدات نوعی اطمینان بخشی به یکدیگر و ابراز اراده دوجانبه برای تداوم روابط در آینده است.

بی شک همکاری های دو طرف در راستای  ثبات منطقه و توسعه روابط فیمابین خواهد بود. ایران اگرچه روابط نزدیک و گسترده با روسیه دارد، ولی ساختار اقتصادی دو کشور هم پوشانی زیادی ندارند زیرا هر دو کشور صادر کننده نفت (که در برخی مواقع روسیه رقیب ایران می شود) و وارد کننده تکنولوژی های پیشرفته هستند.

بازارهای هدف صادراتی هر دو کشور عمدتا شامل کشورهای وارد کننده انرژی و مواد خام است. هر دو کشور در شرایط کنونی مورد تحریم غرب قرار گرفته اند و این تنگنا اگرچه موجب نزدیکی آنها به یکدیگر شده ولی لزوما به معنای هم تکمیلی اقتصادی و تجاری نیست. با این حال در فضای موجود و شرایط منطقه ای و جهانی به یکدیگر نزدیک شده و در ساختارهای منطقه ای همچون «سازمان همکاری شانگهای»، «اتحادیه اقتصادی اوراسیا»، «گروه بریکس» در کنار هم قرار گرفته اند. 

 ولادیمیر پوتین در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در آیین امضای معاهده جامع مشترک همکاری‌های ایران و روسیه با تأکید بر اینکه روابط تجاری با کشور بزرگی مانند ایران و برخوردار از جمعیت ۸۵میلیون نفری مهم است، گفت که در مذاکره با آقای پزشکیان در مسکو درباره این موضوع صحبت کردیم که حجم مبادلات تجاری دوجانبه با رفع موانع توسعه یابد.

 ایران،همکاری‌های خود با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را توسعه داده است و این مسأله بسیار مهمی است و ما گام‌های رو به جلویی را بر می‌داریم و کمیته‌های هماهنگی فعال هستند تا به جلو حرکت کنیم.در مقدمه این سند اشاره شده است که با تأیید مجدد پایبندی به روح، اهداف و اصول منشور ملل متحد و قواعد عموماً شناخته شده حقوق بین‌الملل در ارتباط با همکاری و روابط دوستانه میان دولت‌ها و همچنین با عنایت به کلیه توافق‌های موجود بین طرف‌های متعاهد، از جمله اعلامیه بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در زمینه ارتقای حقوق بین‌الملل مورخ ۲۷خرداد ۱۳۹۹هجری شمسی (برابر با ۱۶ژوئن ۲۰۲۰میلادی)،با تأکید بر اینکه عهدنامه منعقده بین دولت ایران و دولت جمهوری فدراتیو سوسیالیست شوروی روسیه مورخ ۷اسفند ۱۲۹۹هجری شمسی (برابر با ۲۶فوریه ۱۹۲۱میلادی)، قرارداد (معاهده) بازرگانی و بحرپیمایی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی ‌سوسیالیستی مورخ ۵فروردین ۱۳۱۹هجری شمسی (برابر با ۲۵مارس ۱۹۴۰میلادی)، ‌معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مورخ ۲۲اسفند ۱۳۷۹هجری شمسی (برابر با ۱۲مارس ۲۰۰۱میلادی) و سایر اسناد اساسی منعقد شده بین طرف‌های متعاهد، شالوده حقوقی مستحکمی را برای روابط دوجانبه ایجاد کرده‌اند .

در جمهوری اسلامی ایران موافقان و مخالفانی در همکاری های بین ایران و روسیه وجود دارد که در مجموعه خارج از دولت مخالفان برخی نگرشهای  انتقادی و منفی در باره روسیه دارند که در این زمینه در فضای سیاسی و مطبوعاتی منتشر شده است.

مخالفان بر این باورند که اساس ذهن تاریخی ملت ایران نسبت به روسیه اندکی بدگمان است و روسها را در دوستی پابرجا و استوار نمی بینند. از آغاز قرن نوزدهم به این سو، که روسیه در جنگی تحمیلی علیه تمامیت ارضی ایران، سرزمینهای ایران را در قفقاز بر اساس معاهدات تحمیلی گلستان(۱۸۱۳) و ترکمنچای(۱۸۲۸) از ایران جدا کرد و نوستالژی معروف «۱۷ شهر قفقاز» را پدید آورد،  همچنین معاهده آخال (۱۸۸۱) که موجب از دست رفتن سرزمینهای ایرانی در آسیای مرکزی و انضمام آن به روسیه شد، گویای ذهن کم باوران به ثبات در رفتار روسیه است. در قرن بیستم در جنگ جهانی دوم و اشغال استان آذربایجان از سوی ارتش سرخ، نقطه تاریکی در ذهن ایرانیان باقی گذاشته است.

اشغال افغانستان در همسایگی شرق ایران در سال ۱۹۷۹، موجب پدید آوردن فضای نا امنی در شرق ایران شد که با بحرانهای جنگ داخلی و آوارگان افغانی پناهنده به ایران، هنوز هم ادامه دارد. بدرازا کشیده شدن ساخت نیروگاه اتمی بوشهر و عدم تحویل به موقع سامانه دفاعی اس ۳۰۰ در دوره ای که ایران تهدید به حمله نظامی از سوی ایالات متحده می شد، روی هم رفته دیدگاه منفی در بین ناراضیان روابط ایران به روسیه را تقویت می کند.

 اکنون دولت جمهوری اسلامی ایران در این شرایط بدنبال ایجاد بستری قانونی و حقوقی بلند مدت برای همکاری همه جانبه در زمینه های اقتصادی، تجاری، فنی و . . . با روسیه است. امروز جمهوری اسلامی ایران با درک شرایط دشوار منطقه ای، بدنبال گسترش روابط بلند مدت با روسیه است تا منافع ملی خود را صیانت کند. وزیران امورخارجه، اموراقتصادی و دارایی، راه و شهرسازی، نفت، جهاد کشاورزی، رئیس سازمان انرژی اتمی، رئیس کل بانک مرکزی، معاون امور بین‌الملل وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و برخی دیگر از دولتمردان و همچنین مهدی طغیانی عضو گروه دوستی پارلمانی ایران و روسیه، رئیس‌جمهور را در این سفر همراهی کردند.این سند که شامل یک مقدمه و ۴۷ماده است، به‌عنوان نقشه راهی برای روابط دو کشور در ۲۰سال آینده تدوین شده است.

همکاری در حوزه‌های کلیدی شامل همکاری اقتصادی مشتمل بر  تأکید بر تقویت روابط اقتصادی و افزایش حجم تجارت بین دو کشور، با هدف ایجاد فرصت‌های جدید و تعمیق همکاری‌های اقتصادی است. 

همکاری در بخش نفت و گاز، و در بحث همکاری علمی و فناوری به استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای، صنایع هوا-فضا، توسعه پروژه‌های مشترک در زمینه‌های علمی و فناوری، با هدف انتقال دانش و فناوری‌های نوین تاکید شده است. در این سند در باره همکاری و مشارکت در امور مربوط به دریای خزر در همکاری های همه جانبه دو کشور در زمینه های اقتصادی تاکید شده است. در عین حال با ورود نیروهای نظامی خارجی و ایجاد پایگاه نظامی برای کشورهای غیر ساحلی مخالف خود را اعلام کرده اند که از جبنه های اساسی و استراتژیک این سند است.

همچنین همکاری استانهای ایران با استانها و مناطق فدراسیون روسیه موضوعی جدید و مهم است که اغلب مورد درخواست اتاقهای بازرگانی مشترک استانها با روسیه بوده است که فضای جدیدی با ظرفیتهای مناسب برای همکاری های اقتصادی و تجاری استنهای ذی ربط هموار خواهد کرد. همکاری فرهنگی و گردشگری شامل تبادل فرهنگی و گسترش صنعت گردشگری بین دو کشور، به‌ منظور تقویت پیوندهای مردمی و شناخت متقابل است. به امید آینده ای روشن در همکاری میان ایران و روسیه.

• نویسنده : یزدفردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا